مردم یاقنوبی یکی از اقلیت قومی در تاجیکستان هستند که در شمال غربی این کشور خوش زیستن می کنند. آن ها در استان سغد تاجیکستان و در دره های جیحون یقنوب (Yaghnob)، کول (Qul) و ورزوب (Varzob) ساکن هستند. یاقنوبی ها به آدرس نسل از آدمیت به حساب می آیند که به زبان قدیم سوگدیان (Sogdian) صحبت می کنند. زبان سوگدیان (سغدی) در قدیم زبان مردمی بود که در اکثریت گرداگرد آسیای مرکزی و در بالای نهر آمودریا (Amu Darya) و در منطقه ای که به نام سوگدیای عتیقه (Sogdia) نامی و بی نام است، ساکن بودند. در ادامه در مطلب جاذبه های گردشگری آسیا در مورد آشنایی با مردم بومی تاجیکستان بیشتر صحبت می کنیم.

این قوم به یکی از زبان های شرقی فارس عوعو گذشته یعنی زبان یاقنوبی است. دیگر اعضای زبان های شرقی واق واق عتیق شامل پشتو (Pashto)، اوستیک (Ossetic) و زبان پامیری (Pamir) است. زبان یاقنوبی در دره های بالایی رود یاقنوب در ناحیه زرافشان (Zarafshan) تاجیکستان و توسط مردم یاقنوبی صحبت می شود. گفته می شود که این اقوام، از نژاد پیچاپیچ رفقا سغدی هستند که در تعبیر به آن ها نئو-سغدی (Neo-Sogdian) گفته می شود. شاید تعجب کنید اما این زبان از کهن ترین زبان های دنیا و حتماً با ریشه زبان های ایران زمین نوین خصوصا زبان اوستایی نوین است که همچنان باقی مانده و توانسته تا عصر حاضر در میان این رفقا دور خاکسار به حیات خود بقیه دهد.

در سال های ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۹ آمار و داده های احصائیه در مورد مرتبه افرادی که در بین این غریبه ها تعیش می کنند و به زبان یاقنوبی صحبت می کنند، به کاربستن گرفت که نشان دهنده میزان ۱۸۰۰ نفر بود. در سال ۱۹۵۵ میلادی نفوذ ثروتمند و معروفی به نام ام. بوگولیوباو (M. Bogolyubov) ارزیابی زد که کیل کسانی که به این زبان صحبت می کنند اغلب از ۲۰۰۰ نفر است. بررسی ها و آماردن های این قوم همچنان بقا داشت تا اینکه در سال ۱۹۷۲ شخصی به نام ای.خورومو (A. Khromov) سرشماری دیگری اعمال داد و محاسبه زد که تنها در دره یاقنوب حدود ۱۵۰۹ نفر و در جای ها نواحی جوانب حدود ۹۰۰ نفر به این زبان عتیقه صحبت می کنند. در حال حاضر معیار افراد مردم یاقنوبی تاجیکستان ۲۵۰۰۰ نفر ارزیابی زده می شود.

تاریخچه این قوم

در قرن چهارم میلادی، اسکندر بزرگ، هخامنشیان را شکست داد و تا آموردیا رفت. سغدیان را شکست داد و ملکزاده سگدیان، رکسانا را عروس خود نمود. از دویدن یونانیان تا نصرت و شکست اعراب مشرک در سگدیان، قوم سگدی از پادشاهی تا پادشاه دیگر دست به دست می شد. این پادشاهی ها شامل گرکو-باختریان (the Greco-Bactrian)، کوشان و ساسانیان می شود. با هجوم اعراب، سغدیان، این قوم زردشت به میان کوه ها پناه بردند. زبان انحصاری باب به فرد مردم یاقنوبی تاجیکستان هم اکنون پایدار از زبان مغ کافر آن دوران است. جشن های نوروز، جشن های بهاره و یک سری از خرافات باستانی، شبیه ساکت آرامش نکردن شمع ها با فوت کردن و یا تکان ندادن دست ها پس از شستن آن ها و به پیرامون پرگره نکردن قطرات آب در میان این دوستان باقی باقی مانده است.

صنعت و پیشه سنتی مردم یاقنوبی تاجیکستان کشاورزی است. این مردم همچنان به سنت و پیشه قدیمی خود درگیر هستند. مردم دره یاقنوبی محصولاتی از قبیل جو، گندم و بقولات می کارند و نیز دام هایی مثل هماهنگ گاو، گوسفند و گاو وحشی دارند.

مردم یاقنوبی قومی جدا شده و نشات غمگین از سغدی ها بودند که در این منطقه تعیش می کردند.سغدی ها پس از حمله مسلمانان در قرن هشتم شکست خورده و تراشیدن شدند اما مردم یاقنوبی تاجیکستان از این شکست در امان مانده و همچنان به زندگی خود دوام دادند. در همان زمان مردم یاقنوبی به ارتفاعات برتر کوچ کردند. هم اکنون و از همان زمان، مذهب مردم یاقنوبی به مذهب اسلام تبدل یافت و به دلیل جدا سکونت از دیگر مسلمانان جهان، گفته می شود که مذهب (pre-Islamic) دارند.

این غریبه ها چه به دلیل زبان دیرینه یاقنوبی و چه به دلیل مذهبشان جزو نادرترین اقوام دنیا هستند که محققان و تاریخدانان جهان و هم اسلام شناسان به آن ها زیاد میل مند هستند. با این که سنت های مردم یاقنوبی تاجیکستان بر طبق سنت های اسلام است اما عناصری از رفتارها پیش از اسلام و به شک قوی زرتشتیان در میان سنت های این قوم همچنان دیده می شود.

نه تنها تاریخدانان با ملاحظه بر روی شادخواری گذران و نزاکت مردم یاقنوبی تاجیکستان اطلاعات فراوانی از گذشتگان به دست آورده اند، بلکه زیست شناسان نیز به اطلاعات زیاد مهمی دست گمشده اند. زیست شناسان و جدید شناسان با نظارت هالپگروپ این محارم و بیگانگان و چهره آن ها قدمت این غریبه ها را به کس هایی که در آسیای مرکزی-آسیای جنوبی و در رابطه با نزاکت کورگان (the Kurgan Culture) در اروپای شرقی یا به مهاجرت ایرانیان کهن و مقدماتی در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از تولد مسیح نسبت می دهند. در نسب با مطالعه بر روی ژنتیک این قوم به معلومات اضافه مهمی راجع به ژنتیک کس ها و محارم و بیگانگان ابتدایی که هیچ مخلوطکردن ژنتیکی نداشته اند، دست مفقود ضال اند.

زندگی مردم یاقنوبی

تا قرن بیستم هنوز مردم یاقنوبی تاجیکستان با قناعت جبلی و به شیوه گذشتگان خود و بدون مراوده با دیگر اقوام معیشت خوش گذرانی کردن می کردند. از راه ها و تیرهای چراغ برق دوری می کردند و همچنان زمین های اجدادی خود را حفظ مغبچه تماشاچی بودند. اولین دلبستگی این محارم و بیگانگان با جماهیر شوروی در سال ۱۹۳۰ میلادی و در خلال پاکسازی بزرگ این شوروی صورت گرفت. این موافقت باعث شد که وفور و کمی از مردم این قوم دفع شوند. با این حال بزرگترین آسیب به مردم یاقنوبی تاجیکستان در بین سال های ۱۹۵۷ تا ۱۹۷۰ میلادی بود که آن ها را کشاندن کردند از اقلیم های آب و اجدادی خود یعنی کوهستان های یاقنوب هجرت کرده و آن ها را به دشت های نیمه خشک تاجیکستان فرستادند.

در سال ۱۹۷۰ ارتش سرخ، هلیکوپتری را به میان روستاهای مردم یاقنوبی تاجیکستان فرستاد تا این زمین ها را خالی از ازدحام نماید. کسانی که در این صورت از هجرت مکرر سپاهی زدند، کشته شدند و با این کار، جنجال مروت و حیوانیت که به زبان عتیقه شرقی ایران صحبت می کردند بسیار کم شد.

شغل مردم یاقنوبی تاجیکستان

یکی از پیرمردان و ریش سفیدان این قوم به نام کربون ادلیف (Kurboon Idliev) از خاطره ها خود از آن سال ها می گوید:“در ۱۰ مارس ۱۹۷۰، من ۲۳ ساله بودم که هلیکوپترهای شوروی در دره یاقنوبی در شمال غربی تاجیکستان فرود آمدند و همه نفوس را از خانه خود بیرون کردند. آن ها ما را به بلوکات مسکونی پایه تر برای کار بر روی گیاهان پنبه بردند. کسانی هم که اصرار کردند، کشته شدند. این واقعه مهمل به ۴۷ سال قبل از عودت ما به دره یانقوبی می شود”.

مردم یانقوبی تاجیکستان به روستاهای خود کیشلاکس (kishlaks) می گویند. هر یک از روستاهای مردم یانقوبی تاجیگستان شامل ۳ تا ۱۰ اهل بیت بود که در معرض فنا قرار گرفتند. شوروی سابق در آن برنامه قصد مراوده و یکپارچه سازی رفقا پراکنده و بهره کشی از آن ها را داشت.

سگدیان

در آن زمان، کثرت از مردم یاقنوبی تاجیکستان را واداشتن کردند که در میان کشتزارها پنبه درگیر به کار شوند. با این کار نیز به دلیل تغییری که در نحوه شادخواری گذران و محیط معیشت خوش گذرانی کردن این مردم صورت غمناک بود و حکماً فتنه ها و کار بیش از حد، نفوس بیشتری از مردم یاقنوبی تاجیکستان کشته شدند. همین درون مایه باعث شد که بعضی از مردم شورش کنند و مکرر به کوهستان های یاقنوب و کشور اجدادی خود پناه ببرند.

ارتش جماهیر شوروی، تمام ناطق اصلی معیشت خوش گذرانی کردن آن ها را خالی از سکنه نمود و بزرگترین روستای آن ها را که در کنار نهر یاقنوب به نام پیسکون (Piskon) قرار داشت، از صحنه روزگار محو نمود. سربازان در این دوره حتی تمام کتاب های مومن و نوین مردم یاقنوبی تاجیکستان را زدایش کردند. دیرینه ترین کتاب این قوم چرت به ۶۰۰ سال پیش بود. در ولد قوم بزرگ یاقنوبی توسط ارتش جماهیر شوروی محو شد. آن ها برای دو دهه از تکرار به خانه های خود تحریم شده غیرقانونی بودند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: